Strategische communicatie tussen paard en mens

Een Italiaans onderzoek heeft een paar jaar geleden iets heel interessants ontdekt over de strategische communicatievaardigheden van paarden. Om precies te zijn, over hun vermogen om óver iets te communiceren, met iemand anders. En die ‘iemand anders’ blijkt ook een mens te kunnen zijn!

Referentiële communicatie

De manier waarop zij dit doen staat bekend als referentiële communicatie of verwijzende communicatie. Bij deze vorm van strategische communicatie ligt de focus van de zender op het overbrengen van informatie over concrete objecten of situaties. Het doel is om de ontvanger een duidelijk beeld te geven van het onderwerp, zonder veel ruimte te laten voor interpretatie of subjectieve betekenissen.

Wij mensen doen dit door te wijzen of andere gebaren te maken of door gewoon te zeggen waar we de aandacht naartoe willen hebben. Zo kun je samen met de ander naar een object, gebeurtenis of idee kijken. Met referentiële communicatie breng je dus twee zaken met elkaar in verband, namelijk jouw intentie (wat je wilt dat de ander doet of ziet) en een object of situatie. Je hebt vast wel eens naar je lege glas gewezen in het café, terwijl je de barman vriendelijk aankeek.

Verwijzende communicatie werkt alleen als de ontvanger het gebaar of signaal begrijpt en als de zender en ontvanger hun aandacht tegelijkertijd op hetzelfde richten. Hoe zit dit dan tussen een paard en een mens?

Het onderzoek

Om dit uit te zoeken, voerden de onderzoekers een experiment uit waarbij een paard, samen met een mens als begeleider binnen een omheining stond. Buiten de omheining waren twee emmers geplaatst met iets lekkers erin, zoals wortelen of appels. De begeleider deed niets anders dan gewoon staan. Maar de paarden in dit onderzoek bleven niet likkebaardend staan te kijken en kwamen in actie.

Sommige keken de begeleider aan en vestigden dan hun blik op de emmer waar ze het meest in geïnteresseerd waren. Dit herhaalden ze een paar keer. Anderen waren fysieker in hun aanpak. Ze zwiepten met hun staart en bewogen hun hoofd snel in de richting van de bewuste emmer, in een soort ‘wijzend’ gedrag. Er waren zelfs paarden die de begeleider met zachte dwang in de richting van de emmer met lekkers duwden. Alsof ze wilden zeggen: “Zeg, als je toch niets beters te doen hebt, pak die emmer dan even. Ik lust wel wat”.

Opmerkelijk was dat ze deze dingen alleen deden als de begeleider actief naar hen keek. Als zijn of haar blik afdwaalde, probeerden de paarden eerst oogcontact te maken voordat ze hun overredingstactieken hervatten.

Het cognitief vermogen van paarden

Deze strategische communicatie wijst een opmerkelijk cognitief vermogen (denkvermogen) bij paarden. Ze leken niet alleen het concept van hulp zoeken van de begeleider te begrijpen, maar toonden ook de flexibiliteit om hun aanpak aan te passen op basis van de oplettendheid van de begeleider. Dit suggereert een complex denkproces, waarbij paarden kunnen plannen, de situatie beoordelen en hun strategie daarop aanpassen. Maar let op, dit alles is hiermee natuurlijk nog niet ondubbelzinnig aangetoond.

Aangeleerde hulpeloosheid

De hoofdonderzoeker, Dr. Malavasi, gelooft dat alle paarden dit vermogen om bewust te communiceren hebben. Het probleem is dat wij deze meer of minder subtiele signalen vaak missen of niet erkennen. Het kan ook zijn dat een paard deze manier van communiceren niet meer gebruikt bij zijn eigenaar, trainer of hoefverzorger, omdat ervaringen uit het verleden hebben geleerd dat het niets of alleen negatieve dingen oplevert. Dit noemen we aangeleerde hulpeloosheid.

Observeer je paard

Dr. Malavasi zegt dat het een goed idee zou zijn om meer tijd te besteden aan het observeren van je paard, zowel alleen als in de kudde, om zo zijn unieke communicatiestijl beter te leren kennen. Door zijn taal beter te leren begrijpen, zul je een sterkere band opbouwen en zijn algehele welzijn kunnen verbeteren. Pas als je zijn behoeften begrijpt, kun je de weg vrij maken om ze te vervullen, wat leidt tot een gelukkiger paard en een diepere relatie.

Probeer referentiële communicatie niet alleen bij paarden in het algemeen te leren kennen en herkennen, maar specialiseer je ook in de communicatiestijl van jouw eigen paard, pony of ezel. Uit het onderzoek kwam namelijk ook naar voren dat sommige paarden heel ‘spraakzaam’ waren, terwijl andere juist uiterst subtiele signalen gebruikten om hun bedoelingen over te brengen.

____
Evidence of heterospecific referential communication from domestic horses (Equus caballus) to humans / R. Malavasi & L. Huber Anim Cogn 19 (2016): 899–909.